Prezentujemy kolejnego laureata akcji “Idee Liderów Przyszłości”! Specjalnie dla EuroPOWER & OZE POWER Adam Gaszczyński ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie przygotował tekst Czy Polacy są gotowi na zieloną transformację? Analiza społecznych uwarunkowań wdrażania OZE i elektromobilności i tym samym otrzymał zaproszenie na nasz kongres, który odbędzie się 3-4 kwietnia 2025 roku. Zachęcamy do lektury!
***
Czy Polacy są gotowi na zieloną transformację? Analiza społecznych uwarunkowań wdrażania OZE
i elektromobilności.
Cel badania: Ocena postaw i poziomu wiedzy studentów warszawskich uczelni na temat OZE i elektromobilności oraz ich wpływu na niezależność energetyczną Polski.
Metodyka: Badanie przeprowadzono za pomocą ankiety online (Forms) wśród studentów w Warszawie. Wyniki porównano z wynikami badań przeprowadzonych przez CBOS i AGH i analizowano je przy użyciu metod statystycznych.
Polska od lat znajduje się w czołówce krajów UE pod względem emisji zanieczyszczeń. Wysoka emisja z sektora energetycznego, opartego głównie na węglu, prowadzi do degradacji środowiska i wzrostu kosztów produkcji energii. Coraz bardziej opłacalna staje się transformacja w kierunku odnawialnych źródeł energii (OZE). Transport samochodowy, wciąż uzależniony od paliw kopalnych też stanowi wyzwanie. Elektryfikacja transportu wraz z rozwojem OZE są więc szansą na zwiększenie niezależności energetycznej kraju. Kluczowe znaczenie ma nastawienie społeczne, zwłaszcza młodych ludzi, bo to głównie oni będą w przyszłości kształtować politykę gospodarczą i energetyczną. Ich podejście do OZE i elektryfikacji transportu jest odzwierciedleniem gotowości społeczeństwa na te zmiany.
Tlenki siarki (SOx), które powstają głównie w wyniku spalania węgla, należą do głównych zanieczyszczeń powietrza. Polska wciąż odnotowuje wysoką emisję SOx, co świadczy o dużym udziale węgla w miksie energetycznym. Konsekwencje są ekologiczne i finansowe. Elektrownia Bełchatów, największa w Polsce, w 2022 roku wyemitowała 35,1 mln ton CO₂. Przy cenie uprawnień do emisji wynoszącej 70 EUR za tonę, roczny koszt samych uprawnień sięga 2,457 miliarda EUR. Stanowi jedną z największych składowych kosztów produkcji energii z węgla. Obciążają one sektor energetyczny i konsumentów.
Poniższy wykres przedstawia emisję SOx na mieszkańca w Polsce w porównaniu do średniej unijnej.
Rysunek 1. Porównanie emisji SOx na mieszkańca: Polska vs Średnia UE. Wykres opracowany samodzielnie przy użyciu danych z Eurostatu.
Mimo spadku emisji na przestrzeni ostatnich lat w Polsce różnica między naszym krajem a UE pozostaje duża, generując wysokie koszty zdrowotne, środowiskowe i finansowe.
Badania CBOS z 2010 roku pokazują, że Polacy chcą mieć większy wpływ na decyzje polityków – 84% respondentów uważało, że politycy powinni uwzględniać badania społeczne, a 74% wierzyło, że ich wykorzystanie poprawiłoby sytuację w kraju. To sugeruje, że poparcie społeczne może przyspieszyć transformację energetyczną.
Mając to na uwadze, postanowiłem zbadać nastawienie studentów wobec OZE i elektryfikacji transportu jako grupy, która w przyszłości wpłynie na gospodarkę i politykę. Ze względu na ograniczoną liczbę dotychczasowych analiz przeprowadziłem własne badanie, aby lepiej zrozumieć postawy młodego pokolenia.
Młodzi ludzie w większości popierają rozwój OZE – 90% ankietowanych studentów opowiedziało się za nim. Natomiast badania CBOS przeprowadzone na reprezentatywnej próbie Polaków pokazało poparcie dla OZE w wysokości 84%.
Podobieństwa między grupami widoczne są także w kwestii energetyki jądrowej. Mimo że nie jest odnawialna, jest uznawana za niskoemisyjną, a jej poparcie utrzymuje się na wysokim poziomie – około 70% zarówno wśród studentów, jak i w badaniach CBOS (76 % zgadza się zgadza ze stwierdzeniem, że rozwój energetyki jądrowej w Polsce jest konieczny).
A jak postrzegane są koszty energii? Studenci na pytanie: „Jak sądzisz, jak kształtują się ceny wytworzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w porównaniu z cenami wytworzenia energii z paliw kopalnych?” odpowiedzieli:
Rysunek 2. Percepcja kosztów wytwórczych energii odnawialnej w porównaniu do energii z paliw kopalnych wśród studentów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankiety.
To pokazuje, że opinie młodych ludzi na temat kosztów OZE są podzielone. 36 % z nich uważa, że są one droższe niż koszty energii z paliw kopalnych. Dla porównania badanie AGH, przeprowadzone w 2024 roku na ogóle społeczeństwa, wskazuje, że 51% respondentów uważa energię z OZE za drogą.
Jak ceny wyglądają w rzeczywistości? Trudno znaleźć wiarygodne i ogólnodostępne dane dotyczące kosztów produkcji energii w Polsce z podziałem na źródła, dlatego posłużyłem się LCOE (Levelized Cost of Electricity). Jest to wskaźnik opłacalności źródła wytwórczego, który uwzględnia zarówno koszty budowy, jak i koszty eksploatacji w całym cyklu życia elektrowni. Choć dostępne dane są opracowywane głównie w ujęciu globalnym, LCOE pozostaje dobrym narzędziem do porównania kosztów różnych technologii i zilustrowania różnic w konkurencyjności poszczególnych źródeł energii. Wskaźnik ten jest ilorazem sumy kosztów budowy i funkcjonowania elektrowni do całkowitej produkcji energii w okresie jej eksploatacji:
LCOE = (koszt budowy + koszty operacyjne) / całkowita produkcja energii
Rysunek 3. Poziom LCOE dla wybranych technologii wytwarzania energii. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Lazard’s LCOE+ Report, June 2024.
Dane dotyczące rzeczywistych kosztów produkcji energii (LCOE) dla kluczowych źródeł w polskim miksie energetycznym wskazują, że OZE są bardziej opłacalne niż sądzą respondenci obu badań.
Natomiast jeśli chodzi o stosunek do elektryfikacji transportu badania studentów pokazują, że prawie 53% z nich nie popiera elektryfikacji. Natomiast badania InsightOutLab wskazują, że 60% polskiego społeczeństwa popiera dotacje na zakup aut elektrycznych.
Około 75% studentów uważa, że rozwój OZE i energetyki jądrowej zwiększy niezależność energetyczną kraju. W pytaniu o wpływ sektora transportu na niezależność energetyczną Polski, 50% respondentów uznało, że elektryfikacja samochodów przyczyni się istotnie do zwiększenia niezależności.
Rysunek 4. Kluczowe działania dla niezależności energetycznej Polski według studentów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników ankiety.
Wyniki pokazują, że elektromobilność ma według studentów dużo mniejszy wpływ na niezależność energetyczną niż inne działania jak np. rozwój insfrastruktury odnawialnych źródeł energii i rozwój energetyki jądrowej.
Jak wynika z danych Eurostatu, 2 ciągu ostatnich 20 lat Polacy wydali 809 mld zł na import ropy naftowej. Sama ropa jest aktywem o wysokiej zmienności cenowej, co widać na poniższym wykresie przedstawiającym notowania ropy Brent – globalnego benchmarku dla europejskiego rynku ropy. Wysoka nieprzewidywalność cen ropy może prowadzić do znacznych wahań kosztów importu, co stanowi istotne ryzyko dla stabilności gospodarczej.
Wydatki na ropę to środki, które zamiast zasilać polską gospodarkę, odpływają za granicę. W przyszłości rozwój elektromobilności i odnawialnych źródeł energii (OZE) może pozwolić na znaczące oszczędności, zmniejszając potrzebę importu paliw i wzmacniając niezależność energetyczną kraju.
Podsumowanie:
Z przedstawionych badań i analiz, można wysnuć wniosek, że stosunek społeczeństwa do zielonej transformacji będzie miał wpływ na efektywność jej przeprowadzenia. Polacy oczekują bowiem, że ich zdanie będzie brane pod uwagę przez decydentów. Jak się jednak okazuje społecznej świadomości kosztów i korzyści OZE oraz elektryfikacji transportu nie można uznać za wystarczającej, co znajduje odzwierciedlenie w mało entuzjastycznym stosunku do nich. Pewnym pocieszeniem jest fakt, że młodsi respondenci wyrażają większe poparcie dla zielonej transformacji. Działania mające na celu podniesienie świadomości w całym społeczeństwie wydają się być ważnym krokiem na drodze do transformacji energetycznej w Polsce.
Adam Gaszczyński
Bibliografia:
- Eurostat. (2024). Emisja SOx na mieszkańca w krajach UE. Eurostat Database. Pozyskane z: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/env_air_emis/default/table?lang=en&category=env.env_air.env_air_ai.
- CBOS. (2010). Opinie publiczne a decyzje polityczne. Komunikat z badań, nr 135/2010. Centrum Badania Opinii Społecznej. Pozyskane z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_135_10.PDF.
- Lazard. (2024). Lazard’s Levelized Cost of Energy Analysis – Version 17.0. Pozyskane z: https://www.lazard.com/media/xemfey0k/lazards-lcoeplus-june-2024-_vf.pdf.
- CBOS. (20q). Polacy o rozwoju energetyki jądrowej. Komunikat z badań nr 151/2022. Centrum Badania Opinii Społecznej. Pozyskane z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_151_22.PDF
- Forum Energii. (2024). Ponad bilion złotych na import surowców energetycznych do Polski. Forum Energii – Analizy i Raporty. Pozyskane z: https://www.forum-energii.eu/ponad-bilion-zlotych-na-import-surowcow-energetycznych-do-polski.
- InsightOutLab. (2022). Elektromobilność oczami Polaków w latach 2020-2022. Pozyskane z: https://insightoutlab.com/wp-content/uploads/2022/02/IOL_VW_RAPORT-ELEKTROMOBILNOSC-OCZAMI-POLAKOW-W-LATACH-2020-2022.pdf.
- AGH – Akademia Górniczo-Hutnicza. (2024). Społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce. Pozyskane z: https://www.er.agh.edu.pl/media/filer_public/71/e1/71e19ff4-ed84-4140-91f5-8a170632334f/raport_spoleczno-kulturowe_uwarunkowania_rozwoju_energetyki_rozproszonej_w_polsce.pdf.
- Polska Grupa Energetyczna (PGE). (2022). Sprawozdanie niefinansowe za rok 2022. Pozyskane z: https://www.gkpge.pl/content/download/66f4d7ff901be0f01d55a116f89f3271/file/sprawozdanieniefinansowegkpge2022.pdf?inLanguage=pol-PL&version=2&contentId=113995.
- Opracowanie własne. (2024). Analiza wyników ankiety dotyczącej postaw studentów wobec odnawialnych źródeł energii i elektromobilności.
